KARAKTER VE TİP AYRIMI

KARAKTER VE TİP AYRIMI

TİP:
• Tek boyutludur derinliksizdir
• Toplumsal sınıfın, meslek kategorilerinin simgesidir
• Dramatik aksiyona etki eder
• Dramatik aksiyondan ya da çatışmalardan etkilenmez
• Değişim gelişim yaşanmaz
KARAKTER:
• Çok boyutludur, katmanlıdır
• Kendine özeldir
• Dramatik aksiyonu bizzat oluşturur
• Dramatik aksiyon ve çatışmalardan etkilenir

Karakter: Kişileştirme işleminde derinlemesine ele alınan oyun kişisi; kendine özgü nitelikler içinde ruhsal gelişimi olan oyun kişisi. Karakterlerin, dış görünüşleri ötesinde iç yaşamları vardır.
Örn: Hamlet, Lear, Tartuffe, Treplev, Galile vb.
Tip: Tiyatroda, günlük hayatta karşımıza çıkan ve seyirciye yüzeysel özellikleri ile sunulan klasik canlandırma. Örneğin fötr şapkalı, pardösülü, kendi kendine bir ofiste konuşan bir dedektif. Ancak ne zaman onunla ilgili özel bir olgu öğrenirsek karakterleşmeye başlar.
Dramatik Süreçlerde Karakter
Karakter: Güçlü istekleri var, kariyer var, geri dönüşü olmayan yollar var, risk var, baht dönüşü ( baht kırılması) var.
Karakterlerin her yaş dönemine gidilebilir ancak tiplerin gidilmez.

Geleneksel Türk tiyatrosunda karakter yoktur!

TİP VE KARAKTER AYRIMI
"Tip, geneldir; karakter, özel." ifadesi doğru. Ama buradan vardığınız sonuç yanlış. Bunu ifadeden önce şunu bilmekte yarar var. Modern edebiyatta artık fazla TİP ele alınmıyor. TİP, klasisizm akımında önemli bir yer ediniyordu. Bu akımda insanların iç doğaları anlatıldığından ele alınan kahramanlar "TİP"leştiriliyordu. "CİMRİ" tipi gibi. Tipte kahraman tek yönüyle ele alınır. o yönleri, kuvvetle vurgulanır. Böylece ele alınan kahraman "GENEL"LEŞİR. Ama bu genellik, -"CİMRİ" tipi üzerinden konuşacak olursak- sadece "CİMRİ"ler için söz konusudur. Bu yüzden mesela destan kahramanları çoğunlukla "TİP"tir. Çünkü onlar eserlerde sadece "kahramanlık" yönleriyle işlenir. Dürüstlük, gözüpeklik, adil olma, şahsi menfaatlerini toplumun çıkarlarının gerisine atma... gibi özellikleriyle işlenir. Bu özellikler de bütün "kahraman"larda olduğu için "TİP" sözkonusu olur.
Türk edebiyatında üç büyük tip vardır: "Bihruz, Efruz, Zübük" gibi.

Eğer kahraman bir yönüyle ele alınmıyor, bütün yönleriyle bir insan ortaya konuyorsa "ÖZEL"leşir. Çünkü her insan aşık olur, ama aşkı farklı yaşar; çünkü "karekter"i farklıdır. İyisiyle-kötüsüyle, güzeliyle çirkiniyle, doğrusuyla yanlışıyla, hiçbir yönü belirginleştirilmeden ele alınanlar "KARAKTER" DİR.
***
AŞAĞIDAKİ TERİM SÖZLÜKLERİNİN İNCELENMESİNDE YARAR VAR:
***
Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü
TİP:
Kişileştirme işleminde genel olarak ele alınan oyun kişisi. Seyirci tarafından özellikleri bilinen ve kavramları getiren derinliği olmayan oyun kişisi. Hiçbir ruhsal gelişimi yoktur. Davranışlarıyla anlaşılır ve her oyunda aynı yolda hareket eder. Örnek : Kavuklu, Pişekâr, Pantalone, Arlekino, vb.
***
TİP: Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü
Sinem./TV. Bir topluluktaki belirli özellikleri taşıyan bir kimseyi, bilinen kalıplar içinde yansıtan oyun kişisi.
***
Ruhbilim Terimleri Sözlüğü TİP:
Benzerlerinin ana özelliklerini kendinde topladığı için örnek olarak ele alınan birey.
***
Tiyatro Terimleri Sözlüğü TİP:
İnsanları genellemesine yansıtan, kendine özgü kişiliği olmayan, daha çok bilinen kalıplardaki insanları gösteren oyun kişisi.